Chuyển ngữ: Trần Mỹ Duyệt
Thời Kỳ Thánh Justin
Những đường song song giữa Tin Mừng của Gioan và Sáng Thế Ký đang được soi sáng. Tuy nhiên, tôi hiểu rằng một số người theo chủ nghĩa hoài nghi sẽ loại bỏ chúng như sản phẩm của hình ảnh tưởng tượng quá đáng. Phải chăng, có lẽ vì chúng ta là những người Công Giáo, đã đọc quá nhiều về Gioan? Chúng ta đang áp dụng những giáo lý của thời Trung Cổ và Tân Thời vào một tác giả mà ông chưa bao giờ mơ đến chúng?
Đây là những câu hỏi hợp lý. Chúng ta bắt đầu bằng việc lùng kiếm dấu chứng từ những Kitô hữu đầu tiên, khởi đi từ vòng gần nhất tới Tông Đồ Gioan. Chúng ta đã khảo cứu những giáo phụ tiên khởi của Giáo Hội, và chúng ta khám phá ra rằng các ngài thực đã có nói về một Evà Mới. Vậy ai là người các ngài nói tới? Hầu hết, các ngài đã chỉ ra người đó chính là Đức Maria.
Lời chứng trước nhất vẫn còn tồn tại cho vấn đề này ở trong “Đối Thoại Với Tirypho” của Thánh Justin Tử Đạo viết vào khoảng năm 160, Cuộc Đối Thoại diễn tả về cuộc trao đổi của Justin với một tư tế vào khoảng năm 135 ở Êphêxô, thành phố mà Justin được giới thiệu Đức Tin Công Giáo. Theo truyền thống, Êphêxô cũng là thành phố, ở đó Tông Đồ Gioan sống với Đức Trinh Nữ Maria.
Giáo lý của Justin về Evà Mới vọng lại từ chính Gioan, và nó có thể là bằng chứng về Thánh Mẫu Học được khai mở bởi Gioan như giám mục của Êphêxô và được tiếp tục bởi các môn đệ của ngài trong thời gian của Justin – ước chừng sau khi Gioan qua đời gần một thế hệ.
Tường thuật của Justin cô đọng nhưng phong phú:
Đức Kitô làm người qua Đức Trinh Nữ, để sự bất tuân phục đã tiếp tục từ con rắn có thể nhận được sự phá hủy của nó trong cùng một cách thức mà nó đã được chuyển hóa từ nguyên thủy của nó. Đối với Evà, người đồng trinh và trinh nguyên, mang thai lời con rắn, mang sự bất tuân và sự chết. Nhưng Đức Trinh Nữ Maria đón nhận đức tin và vui mừng khi thiên thần Gabriel truyền tin cho Người rằng Thánh Thần Thiên Chúa sẽ ngự xuống trên bà, và quyền năng Đấng Tối Cao sẽ phủ bóng trên bà: vì rằng một Sự Thánh Thiện đã được bà hạ sinh là Con Thiên Chúa, và Người đã đáp lại: “Xin thực hiện nơi tôi như lời Ngài” (Lc 1:38). Và bởi Người Ngài đã được hạ sinh, Đấng đã được chứng minh bằng nhiều Thánh Kinh nói tới, và bởi Đấng ấy, Thiên Chúa tiêu diệt con rắn, các qủy thần và những ai yêu thích nó.
So sánh và đối chiếu Evà và Maria, Justin dựa theo cuộc luận giải của Phaolô về Đức Kitô và Adong. Phaolô chỉ ra rằng “trong Adong tất cả đều chết,” trong khi “trong Đức Kitô tất cả được làm cho sống” (1 Cr 15:22), “Adong được trở thành tạo vật sống” trong khi “Adong sau này trở thành một thần linh ban sự sống” (1 Cr 15:45). Adong để lại trên chúng ta một gia đình trần thế chết chóc, nhưng Đức Kitô làm cho chúng ta trở nên thành phần của gia đình thiên quốc và bất tử (1 Cr 15:49).
Phần Justin ghi chú rằng Evà và Maria cả hai đều trinh tiết; Evà thụ thai “lời của con rắn”, trong khi Đức Maria, chịu thai “Lời của Thiên Chúa”. Justin kết luận, do quan phòng của Thiên Chúa, đức vâng phục của Maria trở nên giá trị cần thiết hoàn tất cho sự bất tuân phục của Evà và những hệ lụy khôn lường của nó.
Hang Của Lyons
Tài liệu theo sau về Thánh Mẫu tiếp tục từ Justin đến Thánh Irênê thành Lyons, người làm phong phú thêm cho sự hiểu biết của Giáo Hội về Đức Maria như một Evà Mới. Cà Irênê cũng đi theo phổ hệ của ông như một môn đệ tới tận Tông Đồ Gioan. Irênê đã nhận Đức Tin của mình từ Thánh Polycarp thành Smyrna, mà chính ngài cũng được khai dẫn bởi Gioan. Một lần nữa, có lẽ do ảnh hưởng của Gioan đã hướng dẫn Irênê nói về Đức Kitô như Adong Mới và Maria như Evà Mới, như ông đã đề cập đến ở nhiều nơi.
Giáo lý này thật ra là căn bản của những tư tưởng trọng tâm của Irênê: điều mà ông cho là toát lược cuộc tạo dựng trong Chúa Kitô. Dựa trên Phaolô, ông viết rằng khi Đức Kitô “nhập thể và làm người, Ngài đã tóm lại trong chính Ngài lịch sử lâu dài của nhân loại, tóm lại và ban ơn cứu độ cho chúng ta để nhờ đó chúng ta có thể đón nhận trong Chúa Giêsu Kitô những gì chúng ta đã mất nơi Adong – đó là, hình ảnh và giống Thiên Chúa”.
Giống như Gioan, Irênê đã thấy vai trò quan trọng của Evà Mới trong bản tóm lược này. “Nút thắt của sự bất tuân của Evà đã được tháo gỡ bởi sự tuân phục của Đức Maria. Nút thắt mà trinh nữ Evà đã buộc bởi không tin, Trinh Nữ Maria đã cởi bỏ nhờ lòng tin của người.” Trong những đoạn kế tiếp, Irênê so sánh đức vâng lời của Đức Maria với sự bất tuân của Evà, mà ông đã phân tích nơi những trang sách thánh.
Trong một cuốn sách sau đó, ông đã khai triển thêm tư tưởng: “Nếu người trước (Evà) đã không vâng lời Thiên Chúa, người sau (Maria) đã chấp nhận vâng lời Thiên Chúa, nhờ thế Trinh Nữ Maria đã trở nên trạng sư cho trinh nữ Evà. Và vì thế, như toàn thể nhân loại rơi vào án phạt của sự chết bởi một trinh nữ thế nào, nó cũng được giải thoát bởi một trinh nữ như vậy.” Ở đây Irênê biện luận về Đức Maria như một trạng sư (điều mà ông thảo luận trong Chứng Từ Lời Dạy Của Các Tông Đồ), ít nhất là cho độc giả, về việc can thiệp quyền năng của Mẹ tại Cana.
Sau cùng, Irênê khai triển thêm vai trò làm mẹ của Đức Maria từ Đức Kitô tới mọi Kitô hữu, khi ông nói về Người như một mẫu mực của Giáo Hội. Ông mô tả sinh nhật của Chúa Giêsu như “Đấng tinh tuyền được khai mở một cách tinh tuyền để lòng dạ tinh tuyền tái sinh nhân loại trong Thiên Chúa”.
Ngoài Phi Châu
Justin sống ở Êphêsô và Irênê ở Pháp có thể cả hai tuyên bố là hậu duệ tinh thần của tông đồ Gioan. Những lời giảng dạy của Gioan đến từ một kinh nghiệm cao siêu; vì ông đã sống ba năm bên Chúa Giêsu, và rồi trong những năm sau đó, ông sống cùng nhà với Đức Trinh Nữ Maria. Đức Hồng Y John Henry Newman đã suy niệm về điều này:
Nếu có vị Tông Đồ nào mà tôi nhắm tới để dạy chúng ta về Thánh Nữ Đồng Trinh, thì đó là Thánh Gioan, với ông người đã hoàn tất bởi Chúa chúng ta trên thập giá – với ông, theo truyền thống, người đã sống tại Êphêsô cho đến khi được đưa đi. Điều nói trước này đã được chứng nhận; vì, như tôi đã nói trên, một trong những thông tin đầy đủ nhất và trước nhất về phẩm chức của người như Evà Thứ Hai chính là Irênê, đến từ Lyons, Tiểu Á và đã được dạy dỗ bởi những môn đệ chân truyền của Thánh Gioan.
Tuy nhiên, cũng còn những nguồn khác nữa, có thể ngoài tầm ảnh hưởng trực tiếp của Gioan, đã nhận ra Đức Maria như Evà Mới, đó là Tertullian – từ Bắc Phi ở thế kỷ thứ ba, cũng đã nói về thực tại này với niềm xác tín:
Vì trong khi Evà ngây thơ đến nỗi lời dụ dỗ đã lọt vào tai bà và nó đã dẫn đến sự chết. Nơi tâm hồn một người ngây thơ trinh trắng, trong tình trạng giống như thế, phải được giới thiệu Lời của Thiên Chúa, Lời kiến tạo lâu đài sự sống; nhờ đó những thiếu sót dẫn tới hủy hoại bởi cuộc tình này có thể bởi một cuộc tình giống nhau được phục hồi dẫn tới ơn cứu độ. Giống như Evà tin vào con rắn, Đức Maria cũng tin vào thiên sứ. Tội mà một người đã liên quan bởi tin, người khác đã xóa bỏ vì tin.
Sự minh xác là tất cả quan tâm rõ ràng trong Thánh Mẫu Học hơn của ông, ở nhiều lãnh vực, xem như có phần thiếu sót, khó hiểu, và xa lạ so với các nguồn tài liệu khác.
Evà Mới, trong trường hợp này, một cách rõ ràng là phong cách của thời kỳ trung cổ hoặc đổi mới tân thời trong việc đọc Phúc Âm. Hơn thế nữa, nó là một truyền thống thánh và cổ xưa được lưu truyền – có thể là do chính Tông Đồ Gioan – qua các thế hệ, và được dạy bởi Thánh Justin, Thánh Irênê, Tertullian, Thánh Augustinô, Thánh Gioan Đamátcô, Thánh Tôma Aquinas, và hàng ngàn vị khác nữa.
Tất cả các bậc thầy này đã phân tích một cách rõ ràng thông điệp về Evà Mới. Đó là: Vâng Phục Thiên Chúa, Đấng là Con của Người, Hiền Thê của Người, Cha của Người: “Hãy thực hiện những gì Ngài bảo”. Những áng thơ trung cổ đã diễn tả cách đẹp đẽ và chỉ ra rằng lời chào Ave của tổng thần Gabrien (lời chào bằng Latinh) đảo ngược lại chính là Evà. Cũng chính vì thế nó làm đảo ngược sự phản loạn của Evà đã để lại cho con cháu – cho bạn và tôi – và thay thế vào đó, là sự sẵn sàng vâng phục, điều mà Đức Maria muốn dạy chúng ta.
Views: 0
