Vũ Văn An20/Feb/2022
VietCatholic News
Người ta thường nghe nói “tôn giáo là thuốc phiện ngu dân”, riêng Kurt Hofer nói ngược lại, ông viết “Unbelief, the Opiate of the Masses” (https://www.firstthings.com/web-exclusives/2022/02/unbelief-the-opiate-of-the-masses).
“Tôn giáo là thuốc phiện của quần chúng”. Chỉ trong một cụm từ ngắn gọn, Marx đã tạo ra một cương lĩnh cho cánh tả thế tục. Thuốc phiện, tất nhiên, là ma tuý của những người nghiện; người nghiện không thể nhìn quá sự phụ thuộc vào hóa chất của họ. Nhưng nếu họ tự nhốt mình trong phòng và đối diện với sự thật toát mồ hôi lạnh, những người nghiện có thể được giải thoát khỏi sự phiền não của họ. Bức màn của sự thiếu hiểu biết che mắt phán đoán của họ sẽ bị xé nát. Sự tỉnh táo duy lý sẽ cứu họ.
Nhưng điều gì sẽ xảy ra nếu vô tôn giáo chính là thuốc phiện thực sự của quần chúng — điều gì sẽ xảy ra nếu việc vô tín ngưỡng là thuốc giảm căng thẳng thần kinh (valium) cho những người tự tuyên bố là dũng cảm?
Chủ nghĩa tự do chính trị hiện đại có thể đã bắt nguồn từ các nhân vật như Michel de Montaigne và Blaise Pascal. Cuộc đấu tranh biện chứng vĩ đại giữa lý trí và đức tin, những niềm vui tức thời và hạnh phúc vĩnh cửu, đã có trước Mác hàng thế kỷ, thậm chí cả chủ nghĩa thế tục của Phong trào Ánh sáng.
Bởi vì nước Pháp thế kỷ mười sáu vốn bị khuấy động bởi sự đổ máu phe phái, nên Montaigne, tuy không bao giờ chính thức từ bỏ đức tin của mình, đã quả quyết rằng nguyên tắc hướng dẫn đời sống trong lĩnh vực công cộng phải là “sự hài lòng nội tại” — nghĩa là, theo đuổi các thú vui. Tất cả mọi người đều phải trở thành một người có sở thích hoặc một kẻ ăn chơi tài tử, đừng bao giờ quá quan trọng hóa bản thân và nên nhẩy từ thú vui này sang thú vui nọ. Nếu chủ nghĩa nhân bản thời Phục hưng ở thế kỷ XVI, ở một khía cạnh nào đó, là một cuộc chạy đua khô khan đối với chủ nghĩa duy vật lịch sử vốn thống trị tư tưởng cận đại, thì văn học và nghệ thuật Baroque thế kỷ XVII, về nhiều mặt, là tiền thân của cuộc phục hưng tôn giáo lãng mạn vĩ đại vào đầu thế kỷ XIX, đang có tiếng vang thời nay.
Pascal nổi tiếng trong mắt người cận đại với luận điểm “đánh cuộc” của ông – tức là đặt cược vào Thiên Chúa, bạn không có gì để thua trái lại có mọi thứ để thắng. Nhưng suy nghĩ của Pascal còn nhiều điều hơn thế. “Cuộc đánh cược” mang tính triết học lớn hơn của Pascal không chỉ là chúng ta nên đặt cược vào Chúa, mà cuối cùng, còn là các suy nghĩ về vĩnh cửu – bất luận là cuộc sống vĩnh hằng hay hư vô vô tận – là những điều không thể tránh khỏi, cho dù chúng ta cố gắng đánh lạc hướng bản thân bằng cách giải trí đến đâu.
Pascal nói với chúng ta trong “Lá thư để tìm kiếm Thiên Chúa xa hơn”, “Chúng ta không cần một linh hồn được thăng hoa cao cả mới hiểu rằng ở đời này không có sự thỏa mãn thực sự và vững chắc; mọi thú vui của chúng ta chỉ là phù vân”.
Trong cùng một lá thư, ông tiếp tục mô tả hai loại người vô thần: những người tìm kiếm thực sự, chúng ta có thể gọi họ như thế, và những người dung túng thuốc phiện vô tín ngưỡng thiếu suy nghĩ:
“Sự bất tử của linh hồn là một điều rất quan trọng đối với chúng ta, một điều chạm vào chúng ta một cách sâu xa, đến nỗi chúng ta phải mất hết cảm giác mới có thể thờ ơ đối với việc biết các sự kiện của sự việc…. Vì vậy, mối quan tâm hàng đầu và nhiệm vụ chính của chúng ta là trở nên giác ngộ về chủ đề này, mà tất cả các hành vi của chúng ta đều phụ thuộc vào đó. Và đó là lý do tại sao, đối với những người không bị thuyết phục, tôi phân biệt rõ ràng giữa những người cố gắng hết khả năng của họ để thông tri cho bản thân và những người sống mà không hề bị vấn vương hay suy nghĩ về nó”.
Trong một thế giới mà bạn có thể đặt mua ma túy trao tận cửa nhà bạn và truy cập văn hóa khiêu dâm từ điện thoại thông minh của bạn, liệu bạn có còn hoài nghi gì về loại vô thần trên thực tế của xã hội ngày nay hay không? Há xã hội nói chung của chúng ta đã không mù chữ về tôn giáo, hay “thờ ơ” theo cách nói của Pascal, đối với các lập luận như của Thánh Tôma Aquinô trong cuốn Summa Theologica [Tổng luận Thần học] của ngài nhằm chứng minh sự hiện hữu của Thiên Chúa đó sao? Chữ tiếng Pháp divertissement, có nghĩa entertainment (giải trí) trong tiếng Anh, cũng có gốc Latinh là “diversio” (chuyển hướng); “Quay đi, chuyển hướng, đi đường vòng, lạc đề.”
Vô tín ngưỡng là thuốc phiện thực sự của quần chúng. Bằng cách dấn thân vào các thú vui đa dạng, chúng ta thực sự đang rút chân ra; tất cả chúng ta đều là những người nhất thời lao vào chứng nghiện mà các hình thức giải trí lặt vặt, từ chạy bộ đến sử dụng ma túy, mang lại cho chúng ta.
Mỗi khi mở ly bia vào chiều thứ sáu, tôi nhận ra Montaigne trong chính mình; và mỗi khi thức trắng đêm vì lo lắng, tôi hình dung Các Suy tưởng của Pascal, những suy tư vốn dày vò ông, đã trở thành của tôi.
Có lẽ đã đến lúc cần thay đổi mô hình trong cách chúng ta suy nghĩ về Thiên Chúa ở phương Tây thế tục hiện đại. Sau hai thế kỷ, trong đó tôn giáo đã được nhiều người coi là “thuốc phiện của quần chúng”, nay đã đến lúc bắt đầu phải tăng áp lực đối với những người theo thuyết bất khả tri và vô thần thoải mái. Sự lười biếng tri thức là bệnh của họ. Như Pascal nói: “Chúng ta nên suy gẫm… và sau đó nói xem có phải điều tốt đẹp duy nhất đời này hệ ở niềm hy vọng ở đời sau”.
Views: 0
